De Brunssummerheide is een afwisselend heide- en bosgebied in de gemeenten Brunssum, Heerlen en Landgraaf. De oppervlakte is bijna 550 ha.
Door het gebied lopen een aantal aardbreuken waardoor er grote hoogteverschillen zijn ontstaan. De hoogste delen liggen op het oude Maasterras en bevatten grof zand. In de lagere delen is voedselarm zilverzand aanwezig.
Op de plaats van de aardbreuken komen vennen voor.
De menselijke invloed is groot. Mede hierdoor is er veel afwisseling in vochtigheid, bodemsamenstelling, bebossing, flora en fauna.
Het open landschap wordt onderbroken door bronbos, broekbos, naaldbos en loofbos. Op de natte stukken groeit dopheide en op de droge stukken struikheide. Er liggen diverse schrale graslanden.
De bodem onder de heide bleek, in vroeger tijd, een bron van grondstoffen te bevatten. Ondermeer bruinkool, zilverzand en klei. Dit is de reden dat her en der het landschap werd omgeploegd. Het dekzand werd gestort op een hoogveengebied, waar nu de zandvlakte is. Een oude bruinkoolgroeve is nu visvijver (de koffiepoel) en recreatiegebied. Een zilverzandgroeve werd vuilstortplaats, vervolgens afgedekt en later weer later bebouwd en er kwam het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten.
In het gebied van de Brunssummerheide treffen we veel planten en vogels aan. We zien bijzondere planten zoals het heidekartelblad en de zonnedauw. Verder komen er de nachtzwaluw, de hoogveenglanslibel, heivlinder voor.
