Het Gulpdal wordt gevormd door het stroomgebied van het riviertje de gulp.
De Gulp is een 22 km lange zijtak van de Geul. Hij ontspringt in het Belgische Hendrik-Kapelle, komt bij Slenaken Nederland binnen en mondt in Gulpen uit in de Geul.
De sterk meanderende gulp slingert door een kleinschalig typisch Zuid-Limburgs landschap met bloemrijke weidlanden, heuvels, loofbos, holle wegen, akkers, poeltjes en boomgaarden.
Voorbeelden van bewoners van de Gulp en het Gulpdal zijn eltris, kopvrombarbeel, beekforel, geelbuikvuurpad, levendbarende hagedis, hazelworm, hazelmuis en zelfs de wilde kat. De oevers van de Gulp zijn het thuis voor veel foeragerende vogels.
Het Gulpdal wordt aan de oostzijde begrensd door de hellingen van het Plateau van Crapoel en aan de westzijde van het Plateau van Margraten.
