De Bergse Heide is een natuurgebied in Valkenburg aan de Geul. Samen met het aansluitende natuurontwikkelingsgebied Ingendael heeft het een oppervlakte va ongeveer 185 ha.
Het gebied omvat plateaubos, hellingbos en vochtig grasland.
In het natuurgebied liggen meerdere kalksteengroeves.
Het gebied is eigendom van de Stichting Limburgs Landschap
Het is een gebied met veel sporen van vroegere bewoners. Er zijn grafheuvels aangetroffen die getraceerd worden vanaf 3500 v. Chr.
Vanaf 1201 werd het gebied ontgonnen door de Abdij van Sint Gerlach. De hellingen werden als hakhoutbos en weidegrond gebruikt. Schaapskudden zorgden ervoor dat op het plateau heidevelden ontstonden.
Vanaf 1950 werd de heide beplant met fijnspar en Japanse lariks.
Langs de geul broeden grote gele kwikstaart en ijsvogel. In de oude bossen huizen vijf soorten spechten, waaronder de middelste bonte specht. Ook boomklever en grauwe vliegenvanger leven er.
Aan de oevers van de Geul groeit wilgen-elzenbos.
Van de flora kunnen kleine kaardebol en geoord helmkruid worden genoemd., evenals das en steenmarter.
In het hellingbos groeit bijvoorbeeld es, zomereik en bosrank met een ondergroei van muurhavikskruid, bosbingelkruid, aardbeiganzerik, eenbloemig parelgras, grote veldbies, ruig klokje en eenbes.
Op het plateau vindt men een begroeiing van de armere bodem zoals zomereik, wintereik, ruwe berk, hazelaar, haagbeuk, beuk, mispel, tweestijlige meidoorn, struikheide, blauwe bosbes, tormentil, brem en jeneverbes.
In het verleden zijn er veel delfstoffen ontgonnen: vuursteen vanaf 2500 v. Chr. en mergelsteen vanaf de Romeinse tijd. In de late middeleeuwen werden ook ondergrondse mergelgroeven geopend.
De volgende groeves zijn sporen van deze ontginningen:
Viltergroeve
Meertensgroeve (dagbouw)
Wolfsdriesgroeve
Kloostergroeve
Groeve boven Kloostergroeve
Groeve het Paradijsbergske
Heidegroeve (Geulhem)
Barakkengroeve
Gangen onder de Studentengroeve
Koepelgroeve
Amorgroeve (Bergske van Rosalie)
Verdwenen Grotwoningen Geulhem
Rotswoningen van Geulhem
Geulhemmergroeve
Het meest bekend is de Meertensgroeve. Hier werd zand en grind gewonnen. Sinds 2015 wordt de groeve begraasd door een kudde landgeiten. Eerder werden hiervoor Konikpaarden ingezet.
In de groeve leven de vroedmeesterpad en de geelbuikvuurpad. Het kalkdoorntje en de sikkelsprinkhaan zijn zeldzame sprinkhaansoorten die er te vinden zijn.
